Uw open brief aan de leerkrachten van de Nederlandse Antillen en Aruba, in verband met de instructies over de bisschopswijding, heeft niet alleen veel stof doen opwaaien, maar heeft ook, naar alle waarschijnlijkheid, een averechts effect gehad, wat U beslist niet bedoeld kunt hebben. U wilde, - en daarin ben ik het roerend met U eens - dat onze jeugd wordt opgevoed tot ware democraten, die te allen tijde respect hebben voor andermans rechten en meningen. Dat is een lofwaardig en noodzakelijk streven.
Het is waar, dat de kerkelijke hiërarchie niet op democratische wijze tot stand komt. maar dat geldt ook voor de monarchieën van Noord Europa en toch behoren die landen tot de meest democratische ter wereld. Niet alleen de monarchie is er niet democratisch in strikte zin, ook de benoeming van burgemeesters en zoals in Nederland, de commissarissen van de koningin, de leden van de Raad van State en de directeur van de centrale bank , om maar een paar zaken te noemen, berusten niet op rechtstreekse verkiezing door het volk, maar op een keuze op grond van competentie.
Democratie hangt niet af van het systeem, maar van de mentaliteit van tolerantie van de meerderheid van de bevolking en tolerantie houdt op de allereerste plaats in, dat wij het "anders zijn" van anderen als gelijkwaardig aanvaarden, hoe moeilijk dat soms ook is. Het enige wat de ware democraat niet mag tolereren is intolerantie. De kerkelijke hiërarchie kan niet (meer) beschuldigd worden van intolerantie, ook al is de benoeming ervan niet democratisch.
Het heeft mij verbaasd, dat Uw pleidooi voor onderricht in democratische gezindheid, dus in tolerantie, is opgehangen aan theologische opvattingen waarover het laatste woord nog in de verste verte niet gezegd is en tot in lengte van dagen niet gezegd zal zijn. Die contemporaine theologische ideeën hebben naar mijn opvatting met de argumenten voor grotere democratisering niets te maken. Of Christus wel of niet Zijn eigen kerk heeft gesticht en daarbij wel of niet Petrus aanwees als eerste kerkleider is in dat verband irrelevant. Er zijn alleen maar een aantal oprecht gelovige mensen mee in verwarring gebracht, waardoor ik bang ben dat het pleidooi voor meer democratische opvoeding van de jeugd de mist in is gegaan.
Bovendien moet eenieder, die de wetenschap een warm hart toedraagt, beseffen, dat theologische opvattingen nooit als stellig gegeven kunnen worden geponeerd. Immers, theologie is geen wetenschap in de zin van bijvoorbeeld de fysica, maar tijdgebonden filosofie en dan nog alleen metafysische filosofie, nooit berustend op experimenteel herhaalbare bevindingen. Een klein beetje kennis van de kerkgeschiedenis zou voldoende moeten zijn om theologen wat bescheidenheid bij te brengen. Hun haarkloverijen hebben, de hele Christelijke geschiedenis door, al veel te veel ellende teweeggebracht.
Versta mij niet verkeerd: ik pleit niet voor conservatisme. In tegendeel. Ik ben een warm voorstander van verdieping, uitdieping, nieuwe inzichten, onderzoek, studie, uitwisseling enz. enz. ook op theologisch gebied. Maar wie dat doet, wordt als vanzelf gedwongen tot relativeren en legt geen verbanden waar ze niet thuishoren. Opvattingen, overtuigingen, inzichten, vooroordelen en bijgeloven zijn tijd- en cultuurgebonden. Daar kan men niet met een voorhamer verandering in aanbrengen.