LEESPROGRAMMA KURZWEIL1000
Toen ik het programma Kurzweil1000 van de proef CD had geïnstalleerd en er een meegeleverde folder mee inscande, werd ik aangenaam verrast door het feit dat de spraakuitvoer na de eerste, Engels talige alinea, zo maar overging op Spaans, met Spaanse spraakuitvoer, en bij de volgende alinea op Frans, ook met Franse spraakuitvoer en tenslotte op Duits, met Duitse spraakuitvoer. Daarna schakelde het programma weer terug naar Engels voor de rest van de tekst. Die alinea's waren inderdaad in het Engels, Spaans, Frans en Duits geschreven.
Jammer genoeg heeft het wat langer geduurd dan verwacht om het programma Kurzweil1000 van Kurzweil Educational Systems in Bedford, Massachusetts in de VS te evalueren. Door ernstige problemen bij de postbestelling op Aruba, kwam de proef CD pas na bijna anderhalve maand aan. Bovendien heb ik de slechte gewoonte om bij nieuwe programma's niet eerst de handleiding te lezen, maar direct met vallen en opstaan alles uit te proberen. Dat resulteert dan herhaaldelijk in onverwachte, en soms onbegrijpelijke resultaten of een hangende computer, zodat ik eenieder die zo'n programma aanschaft zou willen aanraden mijn slechte gewoonte niet na te volgen.
De Kurzweil1000 is feitelijk het uiteindelijke overblijfsel van de oorspronkelijke Kurzweil Reading Machine uit 1976. Dat was een op zichzelf staand apparaat, waarvoor je geen computer nodig had. Je legde er een Engelse tekst bovenop, die dan na even scannen werd voorgelezen met een nogal synthetische metalig klinkende stem. Het programma daarentegen biedt veel meer, net als Open Book van Freedom Scientific. Over het algemeen zijn ook in dit geval alle functies beschikbaar die in Open Book voorkomen, al is de menu structuur wel anders. Maar Kurzweil1000 biedt meer dan Open Book.
Standaard wordt het Amerikaanse programma geleverd met drie software synthesizers, de ETI-Eloquence, (voorheen was dat de IBM ViaVoice) die ook in Open Book zit, de MicroTalk en de VoiceWare. Omdat ik ergens op mijn computer ook de Microsoft Speech Engine met zijn onzinnige stemmen had zitten, werd die er ook automatisch in opgenomen. Op de CD staat ook de DeckTalk, - de beste spraaksynthesizer voor Engels die er is, maar die weigerde te installeren, omdat daarbij een sleutel diskette nodig is, die bij de proef CD uiteraard niet werd meegeleverd.
In tegenstelling tot Open Book worden er bij Kurzweil1000 ook in het dertig dagen werkende proefprogramma verschillende taalmodules meegeleverd zoals reeds gezegd: Amerikaans Engels, Brits Engels, Spaans, Frans en Duits, en ook Italiaans en Braziliaans Portugees en een taal die ik niet thuis kan brengen. Volgens Mevrouw Jennifer Edge bij Kurzweil Educational Systems is ook Nederlands beschikbaar maar de Nederlandstalige aanpassing komt van het bedrijf Sensotec in België en zit dus niet bij mijn versie uit De Verenigde Staten.
Men verzekerde mij dat Sensotec de gebruikersinterface helemaal in het Nederlands heeft bewerkt en dat het programma dan geleverd wordt met een Nederlandssprekende RealSpeak synthesizer van Scansoft. (Website van Sensotec: www.sensotec.be; e-mail: info@sensotec.be. Website van de Kurzweil1000: www.kurzweiledu.com
Toen ik een Nederlandse tekst op de scanner had gelegd ging mijn Amerikaanse Kurzweil1000 die, tot mijn verrassing voorlezen met een Duitssprekende stem. Nog grappiger was het resultaat bij een eerste Papiamentstalige tekst. De eerste pagina werd voorgelezen met een Spaanssprekende stem en bij de tweede pagina schakelde het programma zo maar over op een vrouwelijke Italiaanssprekende stem, waar ik weinig van kon verstaan. Het Papiamento zit vol woorden uit diverse talen en een woordje als "di" (dat is: "van") is in het Spaans "de", maar in het Italiaans ook "di". En het eerste woord op bladzijde twee was inderdaad "di". Overigens gaat de Kurzweil1000 na het scannen en omzetten niet automatisch lezen. Daarvoor tik je op F5 of op de nultoets van het numerieke toetsenbord. Met diezelfde toetsen kan het lezen ook onmiddellijk gestopt worden. In de instellingen kan worden aangegeven hoe lang het voorlezen mag doorgaan voordat automatisch gestopt wordt. Bovendien kan, alweer via het numerieke toetsenbord door een tekst van alinea naar alinea gebladerd worden of van pagina naar pagina.
Het programma probeert zelf de taal van de tekst vast te stellen. Dat kan per alinea of per pagina worden ingesteld. Dat heb ik daarna maar uitgeschakeld in de instellingen, om zelf te kunnen kiezen met welke taalstem er gelezen moet worden. Dat kiezen van een stem voor een andere taal gaat een beetje omslachtig, of liever, niet zo zeer omslachtig als wel tijdrovend voor een ongeduldig mens als ik ben. Daarvoor tik je dan achter elkaar op een toets op het numerieke toetsenbord tot je de stem hoort die je hebben wilt. Ik kom daar nog op terug.
Kurzweil1000 zet ingescande teksten om in een eigen .kes bestand; dat "kes" is een afkorting van "Kurzweil Educational Systems". Ook tekstbestanden die van schijf geladen worden worden daarin omgezet. Dat gaat razendsnel en vervolgens kunnen ze worden voorgelezen, en bewerkt, zoals met een gewone tekstverwerker, inclusief knippen, copiëren en plakken. Er kunnen meerdere bestanden gelijktijdig geopend worden. Kurzweil1000 zet zijn bestanden standaard in een map "Kurzweil Educational Systems" onder "Mijn Documenten", wat erg handig is om ze snel terug te vinden. Het programma heeft ook de mogelijkheid van automatisch laden van de laatste open bestanden bij het herstarten van het programma.
En, net als bij Open Book is er de mogelijkheid van faxen (aanmaken, verzenden, ontvangen en lezen), fotocopiëren èn .... omzetten in MP3 of .wav bestand. En dit laatste veel beter en sneller dan bij Open Book. Eén pagina tekst (afhankelijk van de dichtheid van de druk) wordt in ongeveer negen seconden omgezet, direct naar MP3, dus niet, zoals in Open Book eerst naar een .wav-bestand. In plaats van het MP3 bestand op de harde schijf op te slaan, kan het ook direct naar een aangesloten MP3-speler worden gestuurd, evenals naar diverse Notetakers van Blaisy en naar de PakMate van Freedom Scientific.
Ik heb het geprobeerd met de volledige tekst van de Don Quichotte in het Spaans, opgesplitst in telkens 25 pagina's. Daar was het programma in ruim een half uur mee klaar, waarna er elf genummerde bestanden op mijn schijf stonden, die zeer goed verstaanbaar in het Spaans werden weergegeven door de Windows Media Player. Het opsplitsen is nodig omdat het anders een bestand van meer dan 125 megabyte zou zijn geworden.
Persoonlijk ben ik erg blij met de menukeuze "on-line", want met een druk op de ENTER toets kun je 'a la minute twee on-line encyclopedieën raadplegen, en ook volledige boekteksten binnen halen van verschillende sites. Na het intikken van de schrijversnaam "Wodehouse" verschenen er maar liefst 24 titels van hem, waar ik er echter vijf niet van kreeg, omdat die op sites staan waarop je als blinde geabonneerd moet zijn zoals "Bookshare.org". Die sites vragen naar een gebruikersnaam en een wachtwoord. Door daarop "Cancel" (annuleren) aan te clicken wordt die site dan overgeslagen. Het probleem is dat de Amerikaanse wet op de auteursrechten niet toestaat dat buitenlanders lid worden van dergelijke sites.
Ook interessante tijdschriften voor blinden, zoals "Access World Registered" van de American Foundation for the Blind en verschillende andere kunnen direct worden binnengehaald en gelezen. Ik weet niet hoe de aanpassing van Sensotec in België daarmee omgaat.
Het programma heeft een uitgebreid menusysteem, waaronder je alle mogelijkheden kunt vinden. Echter, daarnaast zijn er een aantal sneltoetsen beschikbaar, waarvan sommige als schakelaar werken, namelijk zowel voor starten als stoppen. Bijvoorbeeld F9 start een scan en breekt hem ook af als men wil. F5 start èn stopt het voorlezen. Ook de menukeuzes kunnen met toetsaanslagen benaderd worden. Om te weten te komen welke toetsaanslagen dat zijn, drukt men bij een menukeuze op F1.
Praktisch alle functies en instellingen kunnen echter ook worden gevonden op het numerieke toetsenbord. Tussen twee haakjes: bij een laptop moet men daarvoor zelf weten hoe het numerieke toetsenbord gesimuleerd kan worden. Meestal dient daarvoor de FN-toets, rechts van de linker control toets. De ENTERtoets op het numerieke toetsenbord is de hulptoets. Als men hem alleen indrukt geeft hij al de nodige uitleg. Een tik erop gevolgd door een tik op een andere toets geeft uitleg over die andere toets. Houdt men die tweede toets ingedrukt dan is de uitleg uitgebreider. De nultoets fungeert als een soort shift-toets, waardoor de andere toetsen een tweede functie krijgen. Die SHIFTfunctie samen met de min-toets van het numerieke toetsenbord schakelt naar drie andere series functies, zoals Bestandsbeheer (file management), Instellingen (settings), en Lezen (reading). Als men instellingen kiest, kan men met achtereenvolgens tikken op toets 7 de stem kiezen voor het lezen en op toets acht de stem voor de menukeuzes. Men went er snel aan, door met de hulptoets (ENTER) alle functies na te lopen.
Overigens kan men onder Instellingen ook het numerieke toetsenbord op de functies voor de screenreader zetten, maar dat gaf bij mij althans voor JAWS geen goed resultaat. Het is bovendien niet nodig.
Het scannen van twee pagina's tegelijk is ook bij Kurzweil1000 zeer eenvoudig. Men kan het aangeven in de instellingen, maar ook met een tik op een toets op het numerieke toetsenbord. Het programma stelt zelf vast welke pagina onder of boven ligt. Men kan voor de tekstherkenning kiezen uit de Russische Finereader die, net als bij Open Book, standaard staat ingesteld en uit drie versies van Scansoft, een accurate, een snelle en een daar tussenin. Ik heb die nog niet uitgeprobeerd maar de Finereader aan laten staan. Men kan voor het OCR-programma meerdere talen tegelijk aankruisen, maar het werkt sneller met slechts één aangekruiste taal.
Al met al een prachtig programma voor wie graag willekeurige boeken tijdschriften of kranten wil lezen. Voor tijdschriften en kranten moet dan wel kolom herkenning aangezet worden, waarna Kurzweil1000 de kolommen die naast elkaar staan, onder elkaar zet. Het enige directe nadeel is de prijs. Men moet er nogal diep voor in de buidel tasten. Voor de Amerikaanse versie $995 of, met de Decktalk spraak synthesizer $1195. Plus verzendkosten natuurlijk. Daarvoor krijgt men dan, behalve het programma ook een serie cassettes met de gesproken handleiding. Die gesproken handleiding kan ook van de Website van Kurzweil worden gedownload in MP3 formaat. Op de website van Sensotec in België wordt geen prijs vermeld. Die zal dus wel niet mals zijn.