Het was begin jaren 80 dat ik voor het eerst werd geconfronteerd met het idee van een basisinkomen voor iedereen. Onder anderen socioloog Bram de Swaan noemde het idee in zijn artikelen, evenals de mogelijkheid van negatieve inkomstenbelasting en schaduwarbeid. Toch stamt het idee al uit de 18de eeuw, toen het werd gelanceerd door Thomas Paine in zijn essay "Agrarian Justice" in 1797. De Engels/Amerikaanse econoom/filosoof publiceerde het essay in Frankrijk, waar hij toen verbleef.
GLOEIEND HEET
Toen ik het lanceerde in een bespreking met enkele Arubaanse bestuursleden van sociale organisaties , viel er een diepe stilte, waaruit ik opmaakte dat men vreesde dat het mij in de bol was geslagen. Tijdens mijn toespraak, onder de titel "From Charity to Collectieve Responsibility", tot de conferentie van de Caribbean Council for the Blind in Barbados in 1984 werd de suggestie minder afwijzend ontvangen, omdat ik haar verpakt had in een uitvoerige betoog over de sociale problemen in de wereld en vooral in het Caribische gebied.
En, wat zien we nu? Op dit eigenste ogenblik is het onderwerp gloeiend heet in de Nederlandse pers, met name in De Volkskrant en de NRC. De commentaarschrijvers slaan elkaar om de oren met argumenten vóór en tegen. De tegenstanders zijn de kapitalistisch georiënteerden, meest classieke economen , zoals Raymond Gradus in de Volkskrant van 19 mei 2015, die uitgaan van de intrinsieke luiheid van het mensdom, waar ze zelf natuurlijk niet bij horen. Als je mensen genoeg geld geeft om van te leven, dan houden ze op met werken, beweren zij.
Daar stelt historicus Rutger Bregman in de Volkskrant van 21 mei 2015 tegenover, dat uit onderzoek van onder andere de Wereldbank blijkt dat arme mensen juist méér gaan werken als je ze opheft uit armoede. In zijn boek "Gratis Geld voor iedereen" uitgegeven bij De Correspondent in 2014 lanceert hij een vurig pleidooi voorexperimenten met de idee van een basisinkomen. Het kan op verschillende manieren worden gerealiseerd, maar de grondgedachte is dat iedere ingezetene van het land vanaf, zeg 18 jaar een basisinkomen van de staat ontvangt.
In Barbados zei ik daarover dat het eigenlijk in verschillende Noordeuropese landen al bestond, zij het op een buitengewoon gecompliceerde, bureaucratische en dus overdreven kostbare wijze. "Vooral gedurende de beginjaren tachtig" zei ik daar, [.....] zijn er heel wat stemmen opgekomen, die een radicale nieuwwe benadering van de sociale zekerheid propageren, maar de politieke macht die dergelijke veranderingen moet doorvoeren, denkt uitsluitend in termen van kostenverlaging door de uitkeringen en bijslagen te verlagen en/of door ze te beperken in de tijd.". Bedenk wel, dat zei ik in 1984! toen de afbraak van de sociale voorzieningen nog niet echt begonnen was.
VRIJWILLIGERSWERK
"Nee!" roept meneer Gradus dan en anderen roepen het hem na, vanuit hun meerwaardigheidscomplex neerbuigend neerkijkend op "het plebs", "dan houden ze gewoon op met werken!". En dat is nou precies het zwakste argument van de tegenstanders. Ontelbare niet-gouvernementele organisaties in de wereld bewijzen het tegendeel. Ook op onze eilanden wordt enorm veel werk verzet door onbetaalde vrijwilligers en groepen als Artsen zonder Grenzen, doen zelfs zeer gevaarlijk werk tegen een vergoeding die in geen verhouding staat tot wat ze als arts in eigen land kunnen verdienen. Goede Duitse vrienden van mijn vrouw en mij - hij arts, zij psychologe - gingen eind 1973 in de binnenlanden van Suriname werken voor een salaris waar zelfs een loodgieter geen genoegen mee zou hebben genomen en ze bleven er zeven jaar lang! Toen moesten ze wel terug omdat hun zoontje inmiddels zeven jaar was geworden.
Bijstandstrekkers die geen cent mogen bijverdienen zonder gekort te worden op hun uitkering en daarvoor zelfs hoge boetes opgelegd kunnen krijgen, zullen, bij een basisinkomen met graagte hun inkomen verhoogd proberen te krijgen waardoor ze ook nog belasting gaan betalen op de koop toe. Heel het ingewikkelde en uiterst kostbare systeem van afzonderlijk geadministreerde uitkeringen komt bij invoering van een basisinkomen te vervallen, evenals het geld verslindende bestel van uitkeringsfraude bestrijding, met als negatieve consequentie dat nogal wat ambtenaren naar huis gestuurd kunnen worden. Maar dat laatste gebeurt nu ook al op onze eilanden met de zogenaamde overtolligheidspool, bestaande uit geschorste ambtenaren met een zeer hoog basisinkomen (inclusief doorlopende pensienopbouw), waar ze met graagte nog heel wat - meest zwart! - bijverdienen.
"Een nationaal basisinkomen maakt een eind aan de vernederende praktijk van wat ik zou willen noemen 'bijstandsbedelarij'" zei ik in Barbados en trof daarmee de Amerikaanse aanwezigen nogal hard, want ik noemde het welfare beggary, "want er wordt van mensen in nood geëist zich figuurlijk geheel naakt uit te kleden, ten overstaan van een onpersoonlijke ambtenaar, om te krijgen wat een recht heet maar wat niet meer is dan een aalmoes door de verheven gemeenschap toebedeeld aan het lagere volk, waarbij het enige verschil met de Middeleeuwen is, dat het niet langer een priester is die belast is met de gemeenschapsweldadigheid, maar een ambtenaar opgescheept met een stapel vernederende regels."
NIJMEGEN - UTRECHT - TILBURG!
Rutger Bregman en anderen pleit voor experimenten met het basisinkomen en noemt een aantal Nederlandse gemeentes waar men in die richting actief is. Zo wil Nijmegen en Utrecht inderdaad de bijstand veeranderen in een basisinkomen met alle daarbij behorende vrijheid om aanvullende inkomsten te verwerven. Ook Tilburg heeft besloten ermee te gaan experimenteren. Het lijkt mij beslist de moeite waard voor de Arubaanse en Curaçaose overheid om daar diepgaand kennis van te gaan nemen. Aruba profileert zich altijd graag als vooruitstrevend en innovatief, zoals wat de energievoorziening betreft. Dan ligt hier, mijdunkt, een unieke kans om dat progressieve beeld verder te versterken. Op de website basisinkomen.nl, die ik voor informatie kan aanbevelen, staat een leuke spreuk: "Basisinkomen is niet links of rechts, maar vooruit!".
"Ja, maar, ..." zeggen de sceptische economen en misantropen onmiddelijk: "Wie gaat bij een basisinkomen het vuile werk doen?" Heel eenvoudig: degenen die dat kunnen! Vooral als je ze een salaris geeft dat recht doet aan werk dat niet prettig is, dus een hoog salaris. Mensen die werk doen dat ze wel prettig vinden, zullen bij een basisinkomen geen hoge eisen stellen aan hun salaris. In tegendeel. De arbeid die aangenaam is, zal aanzienlijk goedkoper worden.
Bijvoorbeeld Rabobankdirecteur Dirk Duijzer noemt het onzin dat zonder hoge beloningen banken geen goede mensen zouden kunnen krijgen. "Als je de top van de Rabobank 20 procent minder betaalt, net zoals die van ABN Amro of ING, gaan ze echt niet weg", zei hij zaterdag 6 juni in een interview met het Nederlands Dagblad. Volgens Duijzer geldt hetzelfde voor topfuncties in andere bedrijfstakken en voor de politiek. "We laten ons opjuinen door consultants die ons vergelijken met anderen."
En zo is het maar net! Het zijn mensen die net zo goed als iedereen met hun gezin gebonden zijn aan hun stad of dorp, of streek of land en de bewering dat ze in het buitenland zoveel meer kunnen verdienen is, op z'n zachts gezegd gewoon een rotsmoes. Niemand vraagt hun wie hen dan in het grote buitenland zo graag zou willen hebben. Zij zullen, in meerderheid dat werk, dat ze maar al te graag doen, ook voor minder dan de exhorbitante bonussen blijven doen, naast een basisuitkering.
From Charity to Collective Responsibility