we kunnen er niet meer onderuit. Het universum wemelt van de planetenstelsels. Minstens miljarden in ons eigen melkwegstelsel en dus vele miljarden meer daarbuiten. Het is bij deze constatering een absurde anthropocentrische veronderstelling dat ons planetenstelsel in die vele miljarden het enige zou zijn met een planeet als de aarde, waarop leven niet slechts kon ontstaan, maaar zelfs evalueren tot intelligente biologische entiteiten zoals de mens met zijn reflexieve bewustzijn. En toch is dat de algemene overtuiging onder vrijwel de hele mensheid. Wij zijn het middelpunt van Gods schepping! En het zou mij niet verbazen als ook de overgrote meerderheid van de atheïsten nog steeds anthropocentrisch denkt.
Als we dus moeten concluderen dat melkwegstelsels, sterren en planetenstelsels een algemeen natuurverschijnsel zijn,dan is ook de aanname gewettigd dat er miljarden planeten zijn waarop de omstandigheden gunstig zijn of zijn geweest of nog zullen zijn, voor het ontstaan en evalueren van het leven en dus ook van hoog intelligent leven. Daarmee is niet gezegd dat wij mensen ooit met een of meer van die andere intelligente werelden in contact zullen kunnen tredden, want dat vereist het ontdekken van nog geheel onbekende natuurwetenschappelijke mogelijkheden, als die überhaupt bestaan. Bovendien is in het tijd-ruimtecontinuum - zoals Einstein dat heeft genoemd - gelijktijdigheid vermoedelijk absoluut uitgesloten, zeker wat betreft ontwikkelingsniveau. Met andere woorden, het is vrijwel onmogelijk dat enige andere biologische entiteit ook maar in de verste verte op een zelfde laag of hoog niveau van ontwikkeling zou zijn als wij.
wel echter is het onontkoombaar dat onze visie op de mens en zijn godsdiensten tot een diepgaande tot zelfs radicale herbezinning komt. want deze nieuwste ontdekkingin in de astronomie roepen grote vragen op, niet wat het geloof in God 'an sich' betreft als wel aan de godsdienstige overtuigingen, die allemaal uitgaan van een anthropocentrisch godsbeeld, met uitzondering van het Boeddhisme, misschien, want dat is in wezen geen godsdienst- althans het oorspronkelijke Boeddhisme, want wat er in onze tijd vooral in het westen van is gemaakt is voornamelijk lariekoek.
Een bovennatuurlijke invloed wordt al gauw verondersteld bij primitieve volkeren, die natuurverschijnselen als onweer en storm, om er maar twee te noemen, niet kunnen begrijpen en ze daarom toeschrijven aan hogere machten, zoals de Germaanse God Thor die met zijn hamer de donder veroorzaakte. Vandaar ook dat de nadruk niet moet liggen op "intelligent" maar op "reflexief bewust", want ook de Neanderthalers op Aarde waren al reflexief bewust maar niet erg intelligent - als met "intelligentie" kennis wordt bedoeld.
Dat houdt dus in dat ook religie afhankelijk is van de kennis van de periode waarin wij leven, een periode die honderdduizenden of zelfs miljoenen jaren kan omvatten. Wat wij maar moeilijk beseffen - getuige de onnozele speurtocht nar buitenaards intelligent leven, met reuze radioterlescopen - is dat het niet onwaarschijnlijk is dat wij op dit ogenblik inderdaad de enige reflexief bewuste wezens zijn in het heelal op ons peil van bewustzijn. De mens, in zijn huidige vorm, bestaat hooguit een miljoen jaar. Zestig miljoen jaar geleden stierven de Sauriërs uit die toen al veertig miljoen jaar de aarde bevolkt hadden, met jun hersenen niet groter dan een pruim. Waar staan wij mensen dan en onze mogelijke soortgenoten in het heelal? Wellicht zijn er die al miljarden jaren uitgestorven zijn of andderen die pas over miljoenen jaren zullen ontstaan. In ieder geval, in tijd en ruimte bestaat weinig gelijktijdigheid en dus is het onzin te veronderstellen dat wij contact zouden kunnen maken met andere intelligente wezens. Als ze al bestaan is contact uitgesloten, vanwege de "beperkte" snelheid van electromagnetische golven - rond 300.000 kilometer per seconde. En daarmee is al het gespeur nar mogelijke radiosignalen van andere planeten een nogal infantiele bezigheid, bij voorbaat niet alleen gedoemd tot mislukken maar ook tot geldverspilling.
De dichtsbijzijnde sterren die waarschijnlijk planeten hebben zijn Proxima Centauri - op 4,25 lictjaar van ons verwijderd - en Alpha Centauri - op 4,4 lichtjaren afstand. Stel dat er op een planeet bij Alpha Centauri intelligente wezens bestaan, dan is de gedachte nog absurd, dat die hetzelfde ontwikkelingsniveau zouden hebben als wij. Overigens de veronderstelling van leven op een planeet van deze sterren is onzin, want het zijn vlamsterren die elke vorm van ontstaan leven ogenblikkelijk weer zouden vernietigen.
Laten we nu wel wezen: vijftig duizend jaar geleden leefden er in Europa de Neanderthalers. Hoe zouden hoog inteligente wezens elders in het Heelal die vijftig duizend jaar op onze ontwikkeling en evolutie voorligen ons bezien? Waarschijnlijk met grote interesse, zoals wij nu de Neanderthalers. En over onze religieuse overtuigingen zouden ze ongetwijfeld meewarig glimlachen. In ieder geval zouden ze waarschijnlijk concluderen dat het geen zin heeft om direct contact met ons op te nemen, aangezien wij met geen mogelijkheid in staat zouden zijn ook maar iets van hun wereld te begrijpen, net zo min als Neanderthalers iets van onze wereld zouden kunnen begrijpen.
Alle science-fiction schrijvers en filmers die ik ken, konden niet eens voorzien hoe de wereld er vijftig jaar na hen zou uitzien. Degenen die het vijftig jaar geleden probeerden hebben de plank volledig misgeslagen. Dat hoeft geen verbazing te wekken, want niemand kan vermoeden wat er morgen ontdekt wordt. Kijk maar naar de ontdekking van de LASER begin jaren zestig, die een volledig onvoorziene nieuwe ontwikkeling teweegbracht.
Toen wij - als groepje devote jongeren - tijdens een pastorale bijeenkomst in mijn jonge jaren aan de Capucijner monnik die onze geestelijke lijder was - zoals dat toentertijd heette - , de vraag stelden of hij het idee verwierp dat er elders in het heelal ook intelligente wezens leefden, was zijn antwoord: "Als dat zo is moet Christus wel het middelpunt zijn." Het had iets van de tijd dat Copernicus c.s. bewezen dat het heelal niet geo-centrisch was, waarop gelijk werd aangenomen dat het dus helio-centrisch moest zijn. Dat was overigens niet de opvatting van Copernicus. Zoals boven al aangetoond, was die aanname al in de zestiende eeuw verlaten. Toch is het anthropocentrisme nog algemene de belangrijkste zij het onbewuste overtuiging.
Boven de overtuigingen en bijgeloven van de eigen tijd uitstijgen is slechts voor weinigen weggelegd. Luther, bijvoorbeeld schamperde over Copernicus zoiets als dat die zot niet eens begreep dat hij fout zat, want in de Bijbel wordt bij de slag om Jericho door Jozua uitgeroepen: "zon sta stil en de zon stond stil." Dus hoe kon het dan waar zijn dat de zon niet om de aarde draaide! We hoeven daar echt niet om te lachen, want tot op de dag van vandaag zijn er zeer grote christelijke fundamentalistische groeperingen die zich onder andere creationisten noemen, voor wie de aarde pas zesduizend jaar bestaat en voor wie de bijbel het historische verslag daarvan is.
De overgrote meerderheid van de mensheid is er nog heilig van overtuigd dat wij de enige reflexief bewuste wezens in het hele heelal zijn. Trouwens,dat reflexieve bewustzijn is voor velen nog een onwezenlijk begrip. Alle science-fiction schrijvers fantaseren er op los door aardse toestanden, zoals oorlogen, moord en doodslag, sex en wat dies meer zij, naar andere planeten in de toekomst te verhuizen, met sigaren rokende ruimtevaarders. De meeste toekomst fantasten gaan en gingen uit van verre planeten gekoloniseerd door aardse mensen. Degenen die wel uitgaan van vreemde wezens, doen dat meestal met de mens als superieur. Verreweg de meeste van die toekomstfantasieën negeren de godsdienst volledig, alsof religie zal ophouden te bestaan. En wie weet, is dat het ware toekomstperspectief.