INFORMATIE OF DEFORMATIE?

Een aantal krantenkoppen op één dag van een aantal jaren geleden:

     - "Sadam Hussain verklaart de oorlog aan babies!"
     - "Zeshonderd vrouwen en kinderen doodgehakt in kerk in Monrovia!
     - "Amerikanen lossen waarschuwingsschoten op Irakese tankers!"
     - Doden en gewonden bij bomaanslag Colombiaanse drugs maffia.
     - "Leger ingezet bij rellen in Zuid Afrika!"
     - "Mohawk indianen in Canada blokkeren Trans Canada autoweg!"
     - "Honderden doden bij nationalistische rellen in Armenië!"

GEKKENHUIS...

     De wereld is een gekkenhuis! Dat is een konklusie waartoe iemand heel gemakkelijk zou kunnen komen, die op één enkele dag slechts één internationale nieuwsuitzending bekijkt of beluistert op televisie of radio, of die even de krantenkoppen aan zich voorbij laat gaan. Toch zijn er, hoe onvoorstelbaar dat ook moge schijnen, ondanks de overvloed aan informatie, nog steeds mensen die letterlijk van niets weten en zich ook totaal niet interesseren voor wat er in de rest van de wereld gaande is.

     Het nieuws komt iedere dag opnieuw als een stortvloed op ons af, zozeer zelfs, dat onze krantenredakties zich er eens ernstig over moeten beraden of het nog wel zo zinvol is om het "dagelijkse nieuws" te verspreiden, in plaats van achtergrond informatie en kommentaar te verschaffen bij dat nieuws. Het door de elektronische media verspreide nieuws is weliswaar bijna onmiddellijk, maar eveneens zeer fragmentarisch en samengeperst, waardoor uiterst belangrijke diepte-informatie ontbreekt en het beeld dat opgeroepen wordt kontrasterend zwart-wit is.

     De dagbladen zitten nog veel te sterk vast in de traditie van nieuwsgaarder en verspreider, waardoor er, zeker inhoudelijk, weinig verschil is tussen de onderscheiden mediasoorten. Dat is buitengewoon jammer, want elk van de media heeft zijn eigen specifieke mogelijkheden, waar de andere gewoon geen toegang toe hebben en de krant hoeft beslist het risico niet te lopen, te verdwijnen onder de druk van met name televisie èn... computergestuurde informatie, als men maar beseft dat het opvullen van de leemtes van de andere informatieverschaffers iets anders is dan het herkauwen van datgene wat radio- en televisie al uitvoerig gebracht hebben.

     Voor het grote publiek, en daar ligt zonder twijfel een van de belangrijkste taken voor de schrijvende pers, is het vooral zaak zich bewust te worden van het feit dat de overvloed aan informatie tegelijk een vorm van deformatie inhoudt. De nieuwsvoorziening vertekent de werkelijkheid in zeer ernstige mate. De koppenmakers bij kranten helpen daar nog een flink handje aan mee, want zij zijn de verkopers van het nieuws. Wie wat te vertellen heeft wil gelezen worden en wie gelezen wil worden moet de aandacht op het onderwerp vestigen. De aandacht ergens op vestigen doe je het snelst met iets opvallends. Een schreeuwende krantekop...

     Die aandachttrekkerij (bij mensen zouden we spreken van "aanstellerij") , de keuze en stijl van de berichtgeving èn de inhoud vervormen de werkelijkheid in ernstige mate. Het beeld dat wij krijgen voorgeschoteld van de wereld is er een vol abnormaliteit. Het normale komt in de pers vrijwel niet aan bod.

     Het feit dat 25 percent van alle huwelijken op echtscheiding uitdraait is nieuws, niet het omgekeerde: dat 75 percent in stand blijft. De voetbalsupporters die vol enthousiasme de wedstrijd volgen vormen nooit onderwerp van een nieuwsbericht, wel de "hooligans" die rampokkend rondgaan en grootscheepse vernielingen aanrichten. Toch zijn de eerste>n ver in de meerderheid. Of, zoals het ook wel eens wordt gesteld: een hond, die een man bijt, is geen nieuws. Maar wat zou men denken van een man die een hond bijt?

     Het zou natuurlijk een ramp zijn als de situatie omgekeerd was. Een typisch Brits stukje humor zinspeelde daar eens op de volgende manier op: een Russische spion moest met de trein door Engeland reizen en kreeg de raad:"Je zorgt dat je zo onopvallend mogelijk blijft. Je trekt gewoon een paar lampen uit het plafond en slaat wat ruiten aan diggelen , dan denken ze dat je een Engelse voetbalsupporter bent."

     De deformatie die het gevolg is van de informatie zorgt ervoor dat menigeen in de overtuiging komt te leven dat de wereld inderdaad een groot gekkenhuis is, waarin agressie, misdaad, verslaving, haat, wanorde en anarchie hoogtij vieren. Wie de berichtgeving over bijvoorbeeld Colombia volgt kan gemakkelijk tot de konklusie komen (en velen doen dat ook, helaas!) dat alle Colombianen op zijn minst potentiële moordenaars, drugshandelaren, en dieven zijn. Dat negentig percent van alle Colombianen niets liever wil dan in vrede leven, begint ons door de mist van de informatie-deformatie te ontgaan.

VOORUITGANG

     Wat maar zeer weinigen zich realiseren is dat de vooruitgang zich op alle fronten tegelijk afspeelt. Het is niet slechts het goede dat zich ontwikkelt maar ook het kwade. De grotere persoonlijke vrijheid van het individu, die grotere persoonlijke verantwoordelijkheid oplegt, wordt evengoed ten kwade gebruikt. Al te veel mensen zijn onmachtig ermee om te gaan en verliezen zich in massa's waarin ze zich willoos laten meeslepen ook als ze onherstelbaar onheil aanrichten.

     De pers heeft een uiterst belangrijke taak, maar het is de vraag of dat wel duidelijk genoeg beseft wordt door de persmensen zelf. Het nieuws dat gebracht wordt formeert en deformeert het publiek dat erdoor geïnformeerd wordt. Dat deformatieve aspekt kán geneutraliseerd worden door meer diepgaande en begrijpelijke achtergrondinformatie.

     Een simpel voorbeeld: In de meeste noordeuropese landen is een vrijwillige afspraak tussen de betere persmedia dat men geen zelfmoorden publiceert. Het is een bekend psychologisch feit dat dergelijke berichten potentiële zelfmoordenaars inspireren. Zo ook worden bommeldingen in vliegtuigen meestal uit de pers gehouden, omdat verreweg het overgrote merendeel ervan afkomstig is van zieke geesten, die uit zijn op de publieke konsternatie die zij ermee veroorzaken. Blijft die achterwege , dan daalt de animo om het "grapje" te herhalen of imiteren meteen tot nul.

FELICITATIE
/b>

     Wie het bovenstaande goed gelezen heeft, zal zich er wellicht niet zo over verbazen, dat ik niet goed raad weet met de dag van de pers op Aruba. Is dat nu wel of geen felicitatie waard? Als we de ongehoorde verspilling van krachten in ons perswereldje bezien lijkt mij bezinning meer op zijn plaats dan felicitatie.