Het is bijna ten einde, het Jaar van het Papiaments, maar ondertussen rijden alle Arubanen nog steeds tegen wil en dank rond met op hun autonummerplaten de slogan "One happy Island" en vermoedelijk liggen de nummerplaten voor volgend jaar al klaar met diezelfde onzinnige kreet erop, waarvoor men dan ook nog moet betalen op de koop toe! Dat is tekenend voor het succes van het hele evenement. Eerlijk gezegd had ik al nooit veel vertrouwen in "jaren van...." . Gewoonlijk monden ze alleen maar uit in allerlei commissies die breedsprakig rondtrekken en zichzelf uiterst belangrijk vinden en na afloop het doel van hun missie verbazingwekkend snel vergeten zijn. Met het "Aña di Papiamento" op Aruba is het echter nog bedroevender gesteld. De overheid (die zelf 1997 aan de moedertaal wijdde) en bedrijfsleven gaan vrolijk door Aruba te veramerikaniseren, zelfs tot ergernis van vele Amerikaanse toeristen. Er is vrijwel geen bedrijf te vinden op het eiland, dat een papiamentse naam draagt en het "Aña di Papiamento" heeft daar niets aan veranderd. Reclameboodschappen in vaak erbarmelijk Engels, knallen je vanuit de radio en televisie dagelijks om de oren en een radiostation roept om de haverklap uit: "We blow the competition away!" De reclame die wel in het Papiamento wordt uitgeschreeuwd, is meestal doorspekt met Engelse woorden en wat er aan Papiaments bij is, is, om het maar zacht uit te drukken, om te huilen, de sporadische goede niet te na gesproken.
Arubanen gaan niet naar een "super mercado" maar naar een "super market" en niet naar een "centro comercial" maar naar een "shopping mall" en dat liefst in de "Seaport Village" of in the "Holland Mall" en recreëren doen ze liefst aan "Eagle Beach", "Palm Beach", "Baby Beach" en "Roger"s Beachën bij de Hooiberg kan men zich een apartement huren in "Haystack Appartments" om maar een paar van de ontelbare voorbeelden te noemen. Zelfs drankzuchtigen weten dat zij het best terecht kunnen in een "Rum Shop", in plaats van, - zoals het vroeger heette - een "botekin".
De overheid zelf doet daar driftig aan mee. We hebben op Aruba een "Aruba Ports Authority", met een "Cruise terminal" en een "Aruba Airport Authority", gemakshalve op zijn Amerikaans "Triple A" genoemd en wie weet wat er nog meer voor fraaie Amerikaanse namen bedacht gaan worden, bijvoorbeeld voor het WEB en voor DOW.
Politici en persmensen daarentegen houden meer van Spaans. Ze doen "todo por todo" en "cueste loque cueste" hun best om "por cierto" en "muy en particular" fraaie volzinnen uit te braken en "es más" hun moedertaal te verkrachten, "siempre y cuando" de gelegenheid zich voordoet. [Voor degenen die geen Spaans kennen: "todo por todo" = alles op alles; "cueste loque cueste" = koste wat het kost; "por cierto" = inderdaad; "muy en particular" = heel in het bijzonder; "es más" = daar komt nog bij; "siempre y cuando" = altijd en telkens wanneer (meestal te onpas gebruikt i.p.v. altijd).]
De omroepers van Telenoticias - ook al geen papiaments maar Spaans! - beginnen hun nieuws steevast met de mededeling dat de "titularnan ta como lo siguiente" in plaats van "manera ta sigui" [=als volgt] en roepen regelmatig uit dat er "mucho más" volgt in plaats van "hopi mas" [=veel meer]. En dan hebben we het niet eens over de baseball verslaggevers, die af en toe een enkel woord Papiaments door hun afgrijselijke Spaans mengen. Ze imiteren daarbij bij voorkeur geen goed Spaans, maar het uiterst slecht gearticuleerde Venezolaans of Dominicaans.
Vroeger, - nou ja, zo lang is dat ook niet geleden - hadden de meeste overheidsinstellingen Nederlandse namen, zoals sommige vandaag de dag nog. Daar moest nodig een eind aan gemaakt worden, want laten we nu wel wezen, we zijn weliswaar deel van het Koninkrijk der Nederlanden, maar zetten ons tegelijk wel heel erg graag af tegen al te veel Nederlandse invloeden. En dus veranderen we zo veel mogelijk alles wat voorheen Nederlands was in.... ja, natuurlijk! In Engels!
Je vraagt je in gemoede af of het wel zin heeft de papiamentssprekenden een tikkeltje meer eerbied voor hun eigen taal bij te brengen. Alle trots die de Arubaan zich gewoonlijk toedicht wat het eigene aangaat, is in ieder geval niet van toepassing op het grootste cultuurgoed van een volk, zijn eigen taal. Daar is zonder meer sprake van een taalkundig minderwaardigheidscomplex. Dat hoeft eigenlijk niemand te verwonderen. Geen enkele regering heeft ooit de moeite genomen het Papiamento als vak op het lesrooster van de middelbare scholen te zetten, laat staan op dat van het basis onderwijs. Intussen kletst wel de meerderheid van het onderwijzend personeel voor de klas zowat de hele dag Papiaments, maar dan wel hetzelfde totaal geradbraakte Papiaments dat men ook op radio en televisie èn ... in de toespraken van politici krijgt voorgeschoteld.
Onlangs hoorden wij op een radiostation een reactie van iemand, op een telefoontje van een Spaanssprekende dame. De hatelijke opmerking was, dat de dame niks te vertellen had als ze geen Papiamento wilde spreken. En de intolerante telefonade werd afgesloten met een "thank you!".
De arme buitenlanders, die hun best doen om het Papiamento onder de knie te krijgen, hebben het er maar moeilijk mee. Zelfs al spreken ze vloeiend Papiaments, dan worden ze toch met man en macht bestreden door - als hun accent een Spaanstalige achtergrond verraadt - ze in erbarmelijk Spaans toe te spreken (¿Cómo está con tú?) of - als hun accent een Nederlandse achtergrond verraadt - onmiddellijk over te gaan op een vreemdsoortig aftreksel van de Nederlandse taal ("Ik weet! - Die huis is mooi gebleven!"). Mensen die nog in het leerproces zitten, worden allerwege om het hardst uitgelachen. Vooral als hij of zij het woord "doló" (= pijn) een tikkeltje verkeerd uitspreekt, ligt de hele goegemeente gelijk in een deuk. De leerling doet er in ieder geval verstandig aan nooit aan meer dan één Papiamentssprekende tegelijk om uitleg over iets te vragen, anders veroorzaakt hij gegarandeerd een hooglopende ruzie. Iedere Papiamentssprekende houdt er namelijk zo zijn eigen opvattingen op na over hoe het wel of niet moet.
Wil de nieuwe minister van onderwijs werkelijk iets doen aan de eigen moedertaal? Dan zijn er een paar simpele maatregelen zeer voor de hand liggend:
Inmiddels is, met ingang van het schooljaar 2008 het Papiaments op Aruba ingevoerd als instructietaal in de drie eerste klassen van het basisonderwijs.