Bon día. Mi ta Pedro. Goeie morgen. Ik ben Piet.
Mi ta hulandes. Ik ben Nederlander.
Mi tin un kas na Aruba. Ik heb een huis op Aruba.
Antó, bo no ta arubiano. Dus je bent geen Arubaan.
Sí, mi ta arubiano. Ja, ik ben Arubaan.
Un arubiano tambe ta hulandes. 'n Arubaan is ook Nederlander.
Sí, esei ta berdat. Ja, dat is waar.
I bo tambe tin un kas akí? En heb jij ook 'n huis hier?
Klaro! Mi tin un kas mashá Natuurlijk! Ik heb 'n heel mooi huis.
BUNITA.
Mener ta merikano? Bent U (meneer) Amerikaan?
No, yùfrou! Mi no ta merikano. Nee, juffrouw, ik ben geen Amerikaan.
Mi ta Ingles. Ik ben Engelsman.
Ma mener ta na Aruba. Maar U bent op Aruba.
Sí, yùfrou! Mi tin un resto- Ja, juffrouw! Ik heb een restaurant hier op
rant akí na Aruba. Aruba.
A, esei ta mashá interesante. O, dat is heel interessant.
Ma yùfrou tambe ta na Aruba. Maar U (juffrouw) bent ook op Aruba.
Sí, mener! Ma mi ta Arubiano. Ja, meneer, maar ik ben Arubaanse.
Mi tin un pakus na Oranjestad. Ik heb 'n winkel in Oranjestad.
A, esei ta hopi bon! O, dat is heel goed.
I señora? Kiko señora ta? En U (mevrouw)? Wat bent U (mevrouw)?
Mi no ta arubiano. Mi taIk ben geen Arubaanse. Ik ben Venezolaanse.
Benesolano.
Mi tin trabou akí na Aruba. Ik heb werk hier op Aruba.
Oké, bon antó. Te mañan. Okee, goed dan. Tot morgen!
GRAMáTIKA
TA = ZIJN
Mi ta malu. Ik ben ziek.
Bo ta rabiá. Jij bent boos.
E ta na kas. Hij/zij is thuis.
Nos ta na Hulanda. Wij zijn in Nederland.
Boso ta kontento. Jullie zijn blij.
Nan ta bieu. Zij zijn oud.
Bo ta rabiá? Ben jij boos?
E ta na kas? Is hij/zij thuis?
Boso ta kontento? Zijn jullie blij?
Nan ta bieu? Zijn zij oud?
ATENSHON
Ta berdat. 't Is waar.
Ta berdat? Is 't waar?
Ta bon. 't Is goed.
Ta bon? Is 't goed?
Ta interesante. 't Is interessant.
Ta interesante? Is 't interessant?
Ta fríu! 't Is koud!
Ta fríu? Is 't koud?
Ta ken? Wie is 't?
Ta kiko? Wat is 't?
REGLANAN:
1 - Het werkwoord "zijn" is in het Papiaments "ta". Het is echter nooit hulpwerkwoord!
2 - In de tegenwoordige tijd verbuigt "ta" niet! Het is voor alle personen gelijk.
3 - Het Papiaments kent geen omkering van woordorde, ook niet in vragende zinnen. Het onderwerp staat in het Papiaments altijd vóór het gezegde!
4 - Het onpersoonlijke voornaamwoord "'t/het" wordt niet vertaald in het Papiaments.
TIN = "HEBBEN"
Mi tin un outo. Ik heb 'n auto.
Bo tin un kas na Aruba? Heb je 'n huis op Aruba?
E tin hamber. Hij/zij heeft honger.
Nos tin soño. Wij hebben slaap.
Boso tin set? Hebben jullie dorst?
Nan tin rason. Zij hebben gelijk.
TIN = "ERIS/ER ZIJN"
Tin un hende na porta. Er is iemand (= 'n mens) aan de deur.
Tin hopi biento awe. Er is veel wind vandaag.
Tin hopi stranhero na Aruba. Er zijn veel buitenlanders op Aruba.
Tin hopi restorant na Aruba tambe. Er zijn ook veel restaurants op Aruba.
REGLANAN:
1 - De slot-n van "tin" nasaliseert. De uitspraak is dus ongeveer: {tieng}.
2 - "Tin" betekent in de eerste plaats "hebben", maar alleen in de betekenis van "bezitten". Het is nooit hulpwerkwoord!
3 - "Tin" betekent ook "er is" en "er zijn". In dat geval staat "tin" - in tegenstelling tot normaal - vóór het onderwerp.
4 - "Tin" heeft ook een 2-lettergrepige vorm, - tini - waarbij de nasalisering van de n natuurlijk vervalt. "Tini" wordt echter weinig gebruikt.
N.B.: In het Papiaments wordt geen meervoudsverbuiging gebruikt als uit de zin blijkt dat iets meervoud is.
ATENSHON!
Kiko mener ta? Wat bent U?
Mi ta merikano. Ik ben Amerikaan.
Yùfrou ta arubiano? Bent U Arubaanse?
No, mi ta hulandes. Nee, ik ben Nederlandse.
I señora? Señora ta hulandes tambe? En U? Bent U ook Nederlandse?
Sí, pasobra mi ta arubiano, mi Ja, omdat ik Arubaanse ben, ben ik ook Neder-
tambe ta hulandes. landse.
Mener tin hopi pregunta! U hebt veel vragen!
REGLA:
* -Het Papiaments kent geen persoonlijk voornaamwoord voor "U". In plaats daarvan wordt de titel of de naam of de titel + naam ge-bruikt. "Bo" mag nooit tot onbekenden, ouderen of hoger geplaat-sten worden gebruikt.
NUMBERNAN
sero 0
un 1 promé eerst(e)
dos 2 di dos tweede
tres 3 di tres derde
kuater 4 di kuater vierde
sinko 5 di sinko vijfde
seis 6 di seis zesde
shete 7 di shete zevende
ocho 8 di ocho achtste
nuebe 9 di nuebe negende
dies 10 di dies tiende
NOTA:
* - Merk op dat de enige uitzondering op de rangtelwoorden "promé" is. Vandaar dat men vaak ook "di promé" zegt, wat echter niet korrekt is.
PRONUNSIASHON
1 - In twee-lettergrepige woorden, eindigend op een klinker, slechts gescheiden door één medeklinker, is er feitelijk geen klemtoon verschil. De eerste lettergreep wordt licht gerekt.
2 - "sh", "dj" en "ch" worden beschouwd als enkele medeklinker, omdat ze é én enkelvoudige klank weergeven.
3 - De rekking heeft niet plaats als de klemtoon afwijkend op de -slot-klinker valt, wat dan in de fonologische spelling wordt aangegeven met een accent aigu ['] op die slotklinker.
mama [moeder] bebe [drinken] biba [leven] suku [suiker]
tata [vader] kere [geloven] siña [leren] duna [geven]
sali [uitgaan] keda [blijven] mira [zien] fula [voelen]
skohe [kiezen] hole [ruiken] kore [rijden] solo [zon]
dushi [zoet] skucha [luisteren] mishi [aanraken]drecha [verbeteren]
AFWIJKINGEN:
doló [pijn] hasá [gebakken ] sunú [naakt] bebí [dronken]
EHERSISIONAN
A: TRADUSí NA HULANDES:
1 - Bon día. Mi tin un pregunta pa bo.
2 - Kiko bo ta: hulandes of arubiano?
3 - Mi ta arubiano, ma un arubiano tambe ta hulandes.
4 - Sí, esei ta berdat. Bo tin rason.
5 - Bo tin trabou, of bo ta na kas?
6 - No, mi no ta na kas; mi tin bon trabou den un restorant.
7 - A, esei ta hopi bon. Tin hopi turista na Aruba.
8 - Sí, i tin hopi otro stranhero na Aruba tambe.
9 - Mi tambe ta stranhero. Mi ta un turista.
10 - A, mener ta merikano antó?
11 - Sí, señora, mi ta merikano, ma mi tin un kas na Aruba.
12 - A, esei ta hopi interesante. Tin hopi merikano na Aruba?
13 - Sí, señora, tin mashá hopi turista merikano na Aruba.
14 - Tin un hende na porta?
15 - Sí, señora, tin un mener hulandes na porta.
16 - E tin un pregunta pa señora.
17 - E tin un pregunta pa mi? Esei ta interesante!
18 - Bon día, mener! Mener tin un pregunta pa mi?
19 - Sí, señora. Mi pregunta ta: E outo ta di señora?
20 - No mener. Mi no tin outo.
21 - Mashá danki, señora. Te mañan.
B: TRADUSí NA PAPIAMENTO:
[...] = niet vertalen! {...} = toevoegen! (...) = uitleg)
1 - Er is iemand aan [de] deur. Wie is 't?
2 - Een mevrouw. Zij is ['n] buitenlandse.
3 - Wat is ze dan? Is ze een Nederlandse mevrouw?
4 - Nee, zij is geen Nederlandse. Zij is Amerikaanse. Ze is toeriste.
5 - Ze heeft een interessante vraag voor U, Meneer.
6 - O, wat is die (= de) vraag dan?
7 - De vraag is: "Is dit (= het) mooie huis hier van U?"
8 - Ja, natuurlijk. Ik heb twee huizen. Dit (= het) nieuwe hier en een oud in Oranjestad.
9 - Hebt U (= juffrouw) ook een huis hier op Aruba?
10 - Ja, ik heb een huis hier op Aruba, maar het is niet nieuw.
11 - O, dat is heel goed. Ik ben blij voor U.
12 - Dank U wel! 't Is heel goed hier op Aruba.
13 - Is 't ook goed voor U hier op Aruba [juffrouw]?
14 - Ja, 't is heel goed voor mij (= mi) hier. Ik heb hier een winkel.
15 - O, dat is interessant! Is die (= de) winkel in Oranjestad?
16 - Nee, hij is niet in Oranjestad , maar in Santa Cruz.
17 - Er is veel wind vandaag en het is koud ook.
18 - Hebt U slaap [meneer]?
19 - Ja, mevrouw, U hebt gelijk. ik heb veel slaap.
20 - Okee, tot morgen dan.
C: KONTESTá: (ANTWOORD:)
1 - Bo ta bon of malu?
2 - Bo tin fr íu?
3 - Bo ta merikano?
4 - Bo ta turista?
5 - Bo tin kas na Aruba?
6 - Bo tin trabou na Aruba?
7 - Bo ta un mener, un yùfrou of un señora?
8 - Tin hopi stranhero na Aruba?
9 - Tin hopi hulandes na Aruba?
10 - E promé lès ta interesante?