DI BINTI LèS

HIMNO DI ARUBA

aRUBA patria apresiá

nos kuna venerá

chikito i simpel bo por ta,

pero sí respetá.

refrein

O, Aruba, dushi tera,

nos baranka tan stimá!

Nos amor pa bo ta 'sina grandi,

ku n' tin nada pa kibr'é!

Bo playanan ta admirá

ku palma tur dorná.

Bo eskudo i bandera ta

orguyo di nos tur.

refrein

O, Aruba, dushi tera,

nos baranka tan stimá!

Nos amor pa bo ta 'sina grandi,

ku n' tin nada pa kibr'é!

Grandesa di bo pueblo ta

su gran kordialidat.

Ku Dios lo sigui konservá

bo amor pa libertat.

refrein

O, Aruba, dushi tera,

nos baranka tan stimá!

Nos amor pa bo ta 'sina grandi,

ku n' tin nada pa kibr'é!

GRAMáTIKA

ESUN - ESNAN - ESUNNAN

Esun ku no ta stima su patria, no Degene die zijn vaderland niet lief heeft,

ta meresé su patrimonio nashonal verdient ook zijn nationale erfdeel niet.

tampòko.

Esun ku ta kik, por wèl 'i bai. Wie moppert kan gerust ophoepelen.

Esun ku yega pos promé, ta bebe Wie het eerst komt, die het eerst maalt.

awa limpi.

Esun ku ta abus á di un mucha, ta Hij die zich aan een kind vergrijpt, verdient

meresé un kastigo pisá. een zware straf.

Esnan ku no sa papia papiamento, Degenen die geen Papiaments kunnen spreken,

no tin nodi di solisit á. hoeven niet te solliciteren.

Tur esnan ku ta yega Aruba di afó Al degenen die op Aruba aankomen uit het

i ku no ta residente di e país, buitenland en die geen ingezetenen zijn van

mester bin ku un pasashi di ida y het land zijn, moeten met een retourticket

vuelta komen.

Esunnan ku no tin, ta wordo mandá Wie dat niet heeft, wordt met de eerst be-

bèk riba e promé buelo disponibel.schikbare vlucht teruggestuurd.

Ki pober esnan ku tin tur loke nan Hoe arm zijn zij die alles hebben waar hun

kurason ta anhelá p'e, ma ku ta hart naar verlangt, maar die de liefde mis-

falta stimashon! sen!

Esunnan ku ta stima nan próhimo, Zij die hun naasten beminnen, zijn gelukkig,

ta felis, te asta si nan ta biba zelfs als ze in armoede leven.

den pobresa.

Esnan ku ke bebe alkohol, no mester Zij die alcohol willen drinken, moeten geen

stür outo. outo rijden.

Esunnan ku ta hasi'é tòg, ta asesi- Degenen die het toch doen, zijn potentiële

nonan potenshal. moordenaars.

Kua di e sèt di stul bo ta skohe? Welk van die bankstellen kies je?

- Esun pretu di kuero, ku kusinchi- Dat zwarte leren, met donkerblauwe kussens.

blou skur.

Mi mama dushi! Esei ta nèt esun Hemeltje lief! Dat is ook net het duurste.

mas kostoso tambe!

FAVI, e Fundashon Arubano di esnan FAVI, de Arubaanse stichting van Visueel

Visualmente Inkapasitá, ta presta gehandicapten, verleent diensten aan blinden

servisio na esnan siego i esnan en slechtzienden.

ku bista limitá.

Kuida esnan malu, konsolá esnan De zieken verzorgen, de verdrietigen troos-

tristu, bisti esnan sunú i duna ten, de naakten kleden en de armen geven,

na esnan pober, ta algun di e obra-zijn enkele van de werken van barmhartigheid.

nan di karidat.

Tur ora tin hende ku ta bisa ku es- Er zijn altijd mensen die zeggen dat de

nan riko ta bira mas riko i tur rijken steeds rijker worden en ondertussen

es tèn, esnan pober ta bira mas worden de armen armer.

pober.

Mi no por wanta muebelnan di metal. Metalen meubels kan ik niet uitstaan.

mi ta preferá esnan di palu. Ik heb liever houten.

Pakiko b'a kumpra e penchinan di Waarom heb je die wasknijpers van plastic

plastik? Esnan di palu ta hopi gekocht? Houten zijn veel sterker.

mas duru.

Wak e kasnan aya: esun di nos ta Kijk naar gindse huizen daar: het onze is het

esun di mei-mei. middelste.

Esun di dos piso. Dat van twee verdiepingen.

Esnan di afó no por tin nunka pre- Buitenlanders kunnen nooit voorrang hebben op

ferensia riba yiu di tera. landskinderen.

Bo flor ta bunita, bo sa? Ma mi ta Je bloemen zijn mooi, hoor! Maar ik betwijfel

duda tòg, ku esnan di bo ta mas toch dat de jouw mooier zijn dan de mijne.

bunita ku esnan di mi.

Kua hemchi bo ke mi kòi? - Esun Welke emmer moet ik voor je pakken? - Die

berde kla ku awa aden. licht groene met water erin.

Kua bentana mester laba? - Esnan Welke ramen moet ik wassen? - Die aan de

pariba di kas. oostkant van het huis.

Kita e mat ei. - Kua mat? - Esun Doe die mat daar weg. - Welke mat? - Die in

den sala. de zitkamer.

Nos tin idea di kumpra e kas ei. - Wij willen dat huis kopen. - Welk huis? -

Kua kas? - Esun ei, ku panchi Dat daar, met pannen op het dak.

riba dak.

REGLANAN:

1 - "Esun, esunnan" i "esnan" ta pronombernan demonstratibo (aanwijzende voornaamwoorden) ku por wordo tradus í na hulandes komo: "degene" i "degenen".

2 - "Esunnan" ta referí na un kantidat for di un grupo mas grandi. "Esnan" ta inkluí tur miembro di un grupo. Sin embargo, hopi biaha, te asta hopi antiano i arubiano mes no ta rekonosé e diferensia entre "esunnan" i "esnan" muchu bon.

3 - Si "esun, esunnan" i "esnan" tin e nifikashon spliká den regla 1, ta sigui semper e pronomber relatibo "ku", ku, e ora ei, tin komo tradukshon na hulandes: "die". [A]

4 - Na hulandes, "degene die" i "degenen die" hopi biaha por wordo reemplasá pa: "hij, zij" i den plural: "zij " plus "die " i tin biaha pa "wie". [A]

5 - Otro uzo frekuente di e pronombernan demonstratibo akí, ta pa sub-stantibá adhetibonan, pa loke na hulandes nos sa uza mas tantu e artíkulo definí: "de, het", pòr ehempel: "de goede, het goede", ma tambe e pronombernan demonstratibo: "dit, deze, dat, die" manera: "dat rode" etc. [B]

6 - Papiamento no ta konosé asina yamá "stoffelijke bijvoeglijke naam-woorden" (gouden, ijzeren, houten etc.), ni tampòko pronombernan posesibo substantibá, manera na hulandes: "de mijne, het jouwe, de onzen" etc.. E adhetibonan material ta wordo formá ku "di " + e substantibo. seguidamente nan por wordo substantibá ku "esun" i "esnan". Esakí tambe ta bal pa pronombernan posesibo.[C]

7 - Ora nos ta uza pronombernan demonstratibo independientemente i nan ta wordo sigu í pa un komplemento adberbial manera: "akí, ei" of kualkier otro komplemento di lugá of tempo, of un komplemento preposishonal, na Papiamento nan semper tin e forma: "esun/esnan" i nunka: "esakí/esei ". [D]

MESUN - MESUNNAN

E tin mesun idea ku mi. }Hij heeft hetzelfde idee als ik.

E tin mes idea ku mi.

Na mesun momento ku polis a blo,

el a skapa. }Op hetzelfde moment dat de politie

Na mes momento ku polis a blo, verscheen ontkwam hij.

el a skapa.

Pa mas informashon, akudí na e Voor meer informatie wende men zich tot

mesun adres menshoná den e karta. hetzelfde adres genoemd in de brief.

Den e mesun anunsio nan a pidi tres In dezelfde advertentie vroegen ze nieuwe

mekániko nobo. monteurs.

Bon sapato bo ta bisti! Mi tin Goeie schoenen heb je daar aan! Ik heb de-

mesun. dezelfde.

E hoyanan ku e dama ta bisti ta De juwelen die die dame draagt zijn uiterst

karísimo! M'a mira mesunnan na duur. Ik heb dezelfde gezien in de stad.

Playa.

REGLANAN:

1 - "Mesun" ta nifiká "meskos", es ta na hulandes: "de/hetzelfde". Uzá atributibamente, - ke men, dilanti di un substantibo - "mesun" por wordo reemplasá sin mas pa "mes". Meskos ku "mes", "mesun" den e kaso akí, por wordo presedí pa e artíkulo definí "e", pero mas tantu esei no ta nesesario. [A.]

2 - Uzá independientemente, "mesun" no por wordo reemplasá. Den e kaso akí, "mesun" tin un forma plural: "mesunnan". Tambe den e kaso akí, "mesun/nan" por wordo presedí pa e artíkulo definí: "e" ma esei no ta nesesario.[B]

EHERSISIONAN

A - TRADUSí NA HULANDES:

PABIEN!

Pabien! Mashá pabien! Nos a yega na fin di nos kurso básiko di papiamen-to. E outor mes, i boso dosente, a gosa mashá hopi mes e mes tambe, di e lèsnan duná, durante un período basta largo. Mi por sigurá boso, ku e plaser di duna lès, no a brota unikamente for di e instrukshonnan duná, i e progreso di boso, mi alumnonan, ma tambe, spesialmente, for di e kontaktonan sosial i e amistat risibí, ku mi a apresiá profundamente.

Tur e alumnonan te awor akí, hopi biaha sin sabi'é nan mes, a kontribuí mashá hopi mes na e forma final di e kurso akí, ya ku a base di e problemanan ku a surgi durante e lèsnan, mi a kambia, i sigui kambia e teksto i splikashonnan den dje. Te asta mi a haña mi mes obligá pa parti algun lès den dos, ya ku esun lès so tábata kon-tené muchu hopi splikashon gramatikal.

E alumno por ta sigur, ku awó, ku el a yega na fin di e kurso, e tin un konosemento bastante amplio di e struktura gramatikal di nos dushi idioma papiamento. Ademas, bo por disponé di un bokabulario di palabra i ekspreshonnan bastante amplio tambe. Sin embargo, esakí no ke men ku bo bokabulario ta kompleto. Al contrario! Un kurso básiko manera esakí, simpelmente no por ofresé tur kos. Awó, apresiabel alumno, b'a yega na e punto, kaminda abo mes mester bai ekstendé bo konosemento dor di skucha, lesa, papia i puntra. Korda bon: esun ku ke siña landa, mester bai den awa! Pero no lubidá tampòko: kaminda mi ta referí na lesamento, esei ke men lesamento di tekstonan bon skirbí, manera di Ellis Juliana, Pierre Lauffer, Frank Martinus, Hubert Booi i otronan, ku tur ta disponibel den Biblioteka Nashonal.

Mi no ke terminá e kurso akí, sin lansa un advertensia serio: Mashá hopi di esnan ku ta papia papiamento komo nan lenga materna tin mashá pòko apresio p'e. Nan sa uza un gran kantidat di palabra i eks-preshon stranhero, for di spañ ó, hulandes i ingles, pa kua tin palabra i ekspreshonnan korekto na papiamento mes. Manera, pòr ehempel: "demasiado" lugá di "muchu"; "coraje", lugá di "kurashi" etcétera. Spesialmente lokutornan di radio i televishon, polítiko i periodistanan, hopi biaha ta habraká nan mes idioma na un manera hororoso.

Un bes mas: pabien i hopi suèrtè pa futuro.

B - TRADUSí NA PAPIAMENTO:

ARUBA

FINANCIëEL IN MOEILIJKHEDEN

ORANJESTAD: De regering van Aruba heeft een groot aantal maatrege-len aangekondigd die moeten verzekeren dat de financiëel-ekonomische moeilijkheden, waarin het eiland verwikkeld is, op de kortst mogelijke termijn worden opgelost. De meeste van de aangekondigde maatregelen zullen de bevolking zwaar treffen.

Volgens de eerste minister, liggen de oorzaken van de slechte financiële toestand voornamelijk bij de vorige regering. Hij ontkende nadrukkelijk, dat de regering zelf geld verspild had, door vóór en na de verkiezingen veel te veel mensen in dienst genomen te hebben.

De huidige regeringskoalitie, die slechts een heel kleine meerder-heid heeft in het parlament, vergeleken met de oppositie, zal ongetwij-feld grote moeite hebben om de voorgestelde maatregelen te verdedigen. In het bijzonder de grootste oppositiepartij heeft al laten weten dat zij geen enkele maatregel zal accepteren, die tegen het volk gericht is.

Volgens de oppositie is de enige manier om Aruba uit de moeilijk-heden te halen, het ontslag van tussen de vijftien honderd en twee duizend overtollige ambtenaren, die het land vele miljoenen guldens per jaar kosten zonder dat zij produktief zijn. Het spreekt vanzelf, dat de regering dit nadrukkelijk ontkent.

C - SKIRBI UN ARTíKULO TOKANTE:

A) bo idealnan polítiko, of

B) bo idealnan sosial, of

C) bo konvikshon religioso.

ABO SO

Ku henter mi alma,

ku henter mi bida,

ta 'sina mi ta stima,

i t 'abo so mi a stima.

Bou tur sirkumstansia,

i te na mi morto,

lo mi sigui stimá bo,

abo so, abo so!

Ki día lo mi tin e honor,

di karisiá bo ku mi amor,

i sinti bo dulsura

den un sunchi'i kalor!

Ai male t' awe nochi mes,

ai male ta awor un bes,

mi por entregá bo,

tur mi kurason!

ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿ