Je het het zelf toegegeven ,Arnoud Kuypers! (Amigoe 26 februari) Na anderhalf jaar kun je nog geen behoorlijk gesprek in het Papiaments voeren. Shame on you! Je zegt het zelf, dus moeten we het wel geloven. In de loop van vele jaren , zeg maar sinds begin jaren tachtig, heb ik talloze Nederlanders Papiamentse les gegeven, waarvan menigeen het later perfect heeft leren spreken. Er zijn erbij die hun meester de eer hebben aangedaan, het beter te spreken dan hijzelf. Daaronder waren vooral veel onderwijzeressen - zoals ze zich toen nog bescheiden noemden - maar ook verpleegkundigen en juristen. Je kunt je nu wel afzetten tegen die Makamba's die het verdommen om Papiaments te leren, maar bekijk het eens positief, hoeveel het wel degelijk doen en er zelfs geld voor over hebben om les te krijgen!
Ikzelf had mij al behoorlijk bekwaamd in de moedertaal van mijn vrouw, nog voor wij ons eind 1973 op Aruba vestigden. Ik vond en vind het een boeiende taal, waarin ik mij al vóór ons huwelijk - 53 jaar geleden verdiepte. Vooral toen ik mij het Portugees eigen probeerde te maken, ontdekte ik dat het Papiamento een veel sterkere Portugese oorsprong had dan een Spaanse. In de kerstkrant van de Amigoe van 1998 schreef ik daarover een uitvoerig artikel. Het is ook te vinden op mijn website: de-beijer.aw. Iedereen beschouwde het Papiaments als een soort gebroken Spaans. En juist dat gegeven veroorzaakt bij mij steeds grote ergernis, omdat vooral de Papiamentse moedertaalsprekers hun moedertaal op erbarmelijke wijze verkrachten.
Zelfs de overheid doet daar al jaren vrolijk aan mee. Welke overheidsinstelling van na, zeg 1985, heeft nog een Papiamentse naam? Ook geen Nederlandse, overigens; die zijn van voor die tijd, zoals het WEB, de ELMAR,DOW en anderen. Sindsdien zijn het alleen Engelse! Heb je wel eens een reclamefolder van de SETAR gehad - een overheidsbedrijf! - in het Papiaments? Welnee! uitsluitend in het Engels! Dat het bedrijfsleven zich voornamelijk van het Engels bedient is ergens nog begrijpelijk, al vraag je je af waarom bedrijven als Kooijman en andere , die zich toch specifiek op het Arubaanse publiek richten, dat in het Engels doen.
Het zijn voornamelijk Papiamentssprekenden zelf die hun moedertaal minachten. Een beroemde Arubaan, wiens naam ik niet zal noemen, schreef jaren geleden in een boekje van zijn hand, dat Papiamento geen taal was, daarmee bewijzend geen notie te hebben van wat taal is. De grote promotoren van het Papiamento, zoals Dr. Joyce Pereira en Ramón Todd Dandaré, zijn volgens de populaire Arubaanse opvattingen geen Arubanen, noch Curaçaoenaars, noch Bonairianen. Maar hun taalkundige interesse gaat zo diep dat het meer dan hun moedertaal is geworden.
Niettemin moeten we nooit vergeten dat kleine taalgebieden, zoals het Papiaments - slechts circa een kwart miljoen "native speakers"- een groot risico lopen te verdwijnen. Het is gewoon een feit dat het Papiamento overwoekerd wordt, in het verleden door het Nederlands en Spaans en tegenwoordig vooral door het Engels. Omdat je moedertaal zo klein is, heb je nu eenmaal minstens een tweede taal nodig om je in de wereld staande te houden. Eind negentiende eeuw werd er volgens sommige beweringen op Curaçao nog Gueni (Portugees Creools, RED.) gesproken maar er is zelfs geen kennis van overgebleven omdat het nooit op schrift is gesteld.
Henk de Beijer