Toen mijn vrouw en ik eind 1973 naar haar geboorteeiland Aruba verhuisden, werd mij door de toenmalige directeur van het VNBW bezworen toch vooral alle internationale contacten via hem en zijn bureau te laten lopen en een andere vooraanstaande voorman uit de Nederlandse blinden- en slechtziendenwereld, raadde mij met klem af om mijn heil in Amerika te zoeken, want dat Amerikaanse gedoe was allemaal maar niks. Nu ben ik van jongsaf altijd nogal cosmopolitisch geweest en bovendien een nieuwsgierig mens, en afkerig van het betweterig opgestoken Nederlandse vingertje, dus die goede raad had als vanzelfsprekend een averechts effect. Bovendien lopen er op Aruba bij tijd en wijle bijna meer Amerikanen rond dan Arubanen, vanwege onze mooie zon, zee en stranden - en de casino's niet te vergeten! - en ben je van hieruit in twee en een half uur in Miami, Florida en in vier uur in New York, terwijl Amsterdam altijd nog minstens negen uur vliegen is, non-stop en navenant duurder!
Het hele Caribische gebied is sterk op de Verenigde Staten georiënteerd, zowel toeristisch als algemeen commerciëel, en dan volgen de overige relaties vanzelf. Onder de Amerikaanse toeristen die Aruba bezoeken zijn vaak ook visueeel gehandicapten en mensen die werkzaam zijn in instellingen voor visueel gehandicapten en zoals ik dat zelf ook meestal doe, zoeken die na aankomst graag contact met gelijkgezinden, zodat ik, nog voor ik voor het eerst voet op Amerikaanse bodem zette, al verschillende contactadressen in mijn zak had.
Als één ding mij is opgevallen, dan is het wel dat verreweg de meeste goed ontwikkelde blinden en slechtzienden in de VS werkzaam zijn in de dienstverlenende instellingen voor visueel gehandicapten en verreweg de meeste laag ontwikkelde visueel gehandicapten het moeten hebben van een minimum loontje in een beschutte werkplaats. In Boston, bijvoorbeeld, werden wij eens, bij het verlaten van een conferentiecentrum geconfronteerd met een groep blinden en slechtzienden die demonstreerden tegen de a-sociale omstandigheden in hun werkplaatsen. Binnen hadden we net staan praten met een van de blinde consulenten van de American Foundation for the Blind, die we een jaar eerder in zijn kantoor in het New Yorkse Manhattan hadden leren kennen en die zijn mismnoegen niet onder stoelen of banken stak over het feit dat hij min of meer gedwongen was die conferentie bij te wonen.
"Conferenties en congressen zijn dingen die je te allen tijde moet mijden als de pest." was zijn mening.
Beide voorvallen riepen onmiddellijk de herinnering op aan een bezoek aan de Lighthouse for the Blind in Chicago, waar de blinde public relations man ons al pochend en brallend ronbdleidde en ons verzekerde dat zijn instelling de meeste cliënten wist te plaatsen in het bedrijfsleven, vergeleken bij$ de rest van de Verenigde Staten. Hoeveel er dat dan wel waren kon hij niet zeggen. Hij bracht ons bij een jongen die volgens hem in opleiding was om "klokken te maken". Dat "klokken maken" hield in dat de jongeman kant en klare uurwerkjes in ronde wijzerplaten moest steken, er aan de andere kant de wijzers op moest drukken en er vervolgens een afsluitbakje op moest klemmen. en bij een paar andere jongens, die stompzinnig bezig waren papieren zakken over snel bewegende houten pennen te schuiven, om ze gereed te maken voor lopende bandwerk, maakte de PR-man enige kwinkslagen, waarover de jongens moesten lachen, waarop hij uitriep: "Well, are they happy or aren't they? - "Nou, zijn ze gelukkig of niet?".
De twee Amerikaanse medewerksters van de Hadley School for the Blind, - een particulier instituut voor voornamelijk schriftelijk onderwijs - in Winnetka, (waar ik gratis mijn optacon opleiding kreeg) die ons op die toer vergezelden, vroegen op de terugweg wat we daar van hadden gevonden en waren het roerend met onze kritische opmerkingen eens.
Het probleem van de Verenigde Staten is dat het een kolossaal groot land is, met een even kolossaal oerwoud aan instellingen, organisaties en particuliere bedrijven en bedrijfsjes, heel goeie, zeer progressieve en innovatieve, maar ook heel slechte, met vaak volstrekt waardeloze initiatieven. Sherry Raynor, die we naar Aruba haalden om ons te assisteren bij de opzet van ons programma voor geïntegreerd onderwijs, vroeg mij eens, na een bezoek aan een technische tentoonstelling voor visueel gehandicapten in Boston, wat ik vond van een stand waar een mevrouw vol enthousiasme stond te bazelen over hoe ze blinde kinderen bijbracht wat kleuren waren, aan de hand van reliëf afbeeldingen met verschillende reliëfpatronen. "Bull shit!" - lariekoek - antwoordde ik, waarop Sherry begon te lachen met de opmerking "My idea!" - zo denk ik er ook over.
Sherry leidde toentertijd een prachtig programma voor blinde peuters en kleuters aan de Perkins School for the Blind in Watertown, zo'n vijftien kilometer buiten Boston. De Perkins School for the Blind is, voor zover mij bekend, het oudste blindeninstituut van de VS, opgericht in de jaren dertig van de negentiende eeuw. Het is nu een enorme campus met een financiëel vermogen van rond veertig miljoen dollar.
Er zijn zo'n vijftig internaten voor visueel gehandicapten in de Verenigde Staten, ondanks dat men al in 1935 in de staat New Jersey begon te experimenteren met geïntegreerd onderwijs. De internaten richten zich vandaag de dag hoofdzakelijk op meervoudig gehandicapte kinderen. Meer dan 85 percent van alle visueel gehandicapte kinderen volgt thans geïntegreerd onderwijs. "Mainstreaming" noemt men dat.
Alle "Public schools" - openbare scholen - zijn bij wet verplicht gehandicapte kinderen op te nemen en voorzieningen voor ze te treffen, onder begeleiding van zogenaamde "itinerant teachers" (spreek uit: {aitínner-ent}), d.w.z. rondreizende leerkrachten die de scholen en de gehandicapte kinderen assisteren. Een "resource teacher" zorgt daarbij voor de benodigde hulpmiddelen die door de staten betaald worden.
Maar ik kom nog even terug op de instellingen die je in alle grote steden van Amerika vindt, de "Lighthouses for the Blind" - naar mijn smaak een onzinnige benaming. De officiële naam is meestal iets van "Association for the Blind and Visually Impaired". Een bezoek aan de Lighthouse in New York was een verademing tegen dat in Chicago. De toenmalige directrice, Mevrouw Gordon, zelf ook blind, vertelde ons dat ze kort tevoren een blinde medewerker had ontslagen wegens incompetentie. Iemand had toen opgemerkt: "Eindelijk is de Lighthouse in het reine gekomen met blindheid." Dat had dan wel 75 jaar geduurd, lachte mevrouw Gordon.
Ik kreeg eens een brief van een blinde medewerker van de Lighthouse in Miami, die daar werkte als tolk voor Spaanssprekende cliënten. Hij wilde wel eens een tijdje op Aruba komen werken, althans dat distilleerden wij met nogal wat moeite uit zijn, op een ouderwetse schrijfmachine getikte brief. De letters bestonden namelijk in hoofdzaak uit zwarte blokjes, aangezien de machine vermoedelijk in geen jaren een schoonmaak beurt had gehad. Zelfs als de FAVI op Aruba plaats had gehad voor een Amerikaanse medewerker, zouden we hem dus zeker niet genomen hebben. Datzelfde goldt voor een jongedame van de National Federation of the Blind, die mij een brief zond vol tikfouten, die door een ziende met de pen waren gecorrigeerd. Ondertussen was de toon van de brief er wel een van "ik zal jou eens vertellen hoe 't allemaal moet!"
Een van de favorite manieren in de VS voor blinden om de kost te verdienen buiten de blindeninstellingen en beschutte werkplaatsen is het houden van een kranten- en tijdschriftenkiosk, meestal in de hall van een of ander groot openbaar gebouw. Een zo'n kiosk exploitant vertelde eens het verhaal, van hoe hij ziek was geworden, en zijn vrouw, ook blind, zijn geleidehond had genomen om zijn taak over te nemen. Dat ging allemaal goed, tot na sluitingstijd. Toen vertikte de hond het de hall te verlaten. Hij wilde per se verder het gebouw in. Ze besloot het beest maar te volgen, en jawel, hoor, hij bracht haar regelrecht naar... het heren toilet.